Ons taal

In my vorige twee bydraes het ek probeer om agter die etimologiese kap van die byl te kom met die woord “vergewe”, wat ons morfologies ontleed as “ver-” + “-gewe”. In die eerste bydrae het ek aangetoon dat die betekenis van die voorvoegsel “ver-” nie bevredigend verklaar kan word volgens die betekeniswaardes wat in Afrikaanse woordeboeke en die taalkundige literatuur daaraan gegee word nie. Die vraag na wat die “ver-” in “vergewe” beteken, moes voorlopig onbeantwoord bly.

In die tweede bydrae het ons gekyk na die stam “-gewe”, wat “gee” beteken, maar wat ook ooreenkom met die woord “gif”. Trouens, in die aanlyn Van Dale Nederlandse woordeboek word “vergiftig” naas “vergewe” as van die betekeniswaardes van die woord “vergeven” aangedui.

Daar is dus duidelik ’n verband, maar in Afrikaans het die woord “vergewe” nie ook die betekenis “vergiftig” nie. Die slotsom is derhalwe dat “-gewe” in “vergewe” slegs die betekenis “gee” dra. Dus, as ek vergewe, géé ek. Maar wát gee ek? En nou is ons ook terug by die eerste vraag: Wat beteken die “ver-”?

Ons kry insig by ons taal se ouer suster, Duits. Die Duitse ekwivalent is “vergeben”, en die letterlike betekenis daarvan is “weggee”. Die “ver-” in “vergeben” en in “vergewe” beteken dus “weg”. Dus, as ek vergewe, gee ek weg.

Verder is “vergewe” een van daardie werkwoorde wat ’n indirekte voorwerp kan neem sonder ’n direkte voorwerp, maar die direkte voorwerp word geïmpliseer. Die implikasie is: “Ek vergewe jou [dit wat ek teen jou hou].” Met ander woorde: “Ek gee (vir jou) weg dít wat ek teen jou hou.”

Prof. Herman Beyer

Vakgroep Afrikaans

Universiteit van Namibië

[email protected]