Tsumeb-smelter: Klousule beskerm teen aanspreeklikheid

Ten spyte van verskeie internasionale en plaaslike studies oor etlike jare wat herhaaldelik die verwoestende impak van die smelter op Tsumeb se uitlaatgasse op die dorp se inwoners en die omgewing bevestig, word ‘n klousule steeds gebruik wat die eienaar van die myn van enige aanspreeklikheid onthef.Spesiale rapporteurs van die Verenigde Nasies (VN) beskuldig die Namibiese regering in ‘n brief daarvan dat Dundee Precious Metals Inc. (vorige eienaar) en Sinomine (huidige eienaar) herhaaldelik probeer het om navorsing oor Tsumeb se water, die omgewing en gemeenskapsgesondheid te ondermyn en te diskrediteer. Dit sê ook die regering het navorsers verbied om hul bevindinge in wetenskaplike tydskrifte te publiseer, terwyl die bestuur van die smelter verantwoordelikheid systap deur vorige eienaars te blameer. Dit terwyl hulle beweer dat hulle moontlike omgewingsbesoedeling monitor. Verder het die smelter ingemeng met die integriteit van navorsing deur druk uit te oefen op wetenskaplikes wat studies doen en roetine-smelterbedrywighede te verander.Die regering en beide Dundee en nou Sinomine, weier ook om aan werkers en gemeenskapslede inligting oor hul gesondheid en die omgewing te verskaf. Die brief maan ingevolge Artikel 33 van die wet op toegang tot inligting, het die regering 'n plig om akkurate en tydige inligting oor omgewings- en gesondheidsrisiko's wat voortspruit uit maatskappye aan die publiek bekend te maak en wat bedrywighede by die smelter insluit. Die brief wat vir dringende antwoorde vra, sê sedert smelterbedrywighede in 1963 begin het, is verskeie veranderinge van eienaarskap oor die jare op so ‘n manier gedoen om aanspreeklikheid te verhinder en straffeloosheid te skep. Dit sluit in die gebruik van ‘n sogenaamde “oupaklousule” (grandfather clause) wat dien as ‘n klousule dat ‘n nuwe eienaar van die myn nie aanspreeklik of verantwoordelik gehou sal word vir enige omgewingskade wat voor die aankoopdatum veroorsaak is nie. Die klousule was deel van die verkoop van die myn in 2016 deur Weatherly International aan Dundee Precious Metals en het verseker dat geen omgewings- of regulatoriese aanspreeklikhede aan enige van die mynboubedrywighede aan die smelter gekoppel word nie. Met die verkoop van die myn in Augustus verlede jaar aan Sinomine, het die vryskelding vir aanspreeklikheid vir Dundee voortgeduur en is dit op Sinomine geplaas. Die Tsumeb Business Consortium se beswaar by die Namibiese Mededingingskommissie om die transanksie te verwerp tensy beide maatskappye instem om verantwoordelikheid te aanvaar vir die rehabilitasie van die omgewing, die uitvoer van mediese ondersoeke vir alle inwoners van Tsumeb en vir Sinomine om aanspreeklikheid vir toekomstige besoedeling te aanvaar, is verwerp. Die verkoopstransaksie is goedgekeur sonder dat enige voorwaardes in die konsortium se beswaar gestel is. Die verslag en die versoek vir dringende antwoorde is buiten aan die regering, ook na onder meer Kanada gestuur. GIFTIGE BESOEDELINGDie vier spesiale rapporteurs van die VN het hul ernstige kommer uitgespreek oor die giftige besoedeling by die smelter wat sedert die 1960’s byprodukte soos arseentrioksied, swaelsuur, swaeldioksied, lood, kadmium en kwik in die omgewing vrystel. Dié skadelike stowwe besoedel die lug, grond en water en skep “‘n ernstige gevaar vir mense se gesondheid en die omgewing”. Die verslag verwys na die smelter wat sowat tien ton sulfaatdioksied jaarliks deur koorsteenagtige uitlaatpype vrystel. Inwoners op die dorp en in nedersettings, sowel as langs die vervoerroete van die koper, verwys in die verslag na hul asemhaling wat toenemend swaarder weens die toename in uitlaatgasse is. Die besoedeling het ook ‘n impak op biodiversiteit, met voëls en plante wat vrek. Die verslag verwys na ‘n aantal navorsers uit verskeie lande wat reeds vir jare die hoë vlakke van arseen in die lug, oppervlakgrond, stofmonsters en plante wat plaaslik in die Tsumeb-omgewing bevestig het. Navorsing deur die Federale Instituut vir Geo-wetenskap en natuurlike hulpbronne, die Universiteit van Namibië en die ministerie van landbou en water bevind in 2011 verhoogde konsentrasies van arseen, kadmium, koper en lood in meer as 550 grondmonsters wat rondom die smelter geneem is. Die jaar voor dit bevestig ‘n studie deur die ministerie van die omgewing en toerisme grond op die dorp het ‘n swaar metaalinhoud. Weens die grondbesoedeling groei gras nie doeltreffend nie, blare val af en lemoenboorde blom minder. Ook die dorp se water word negatief geraak met die smelter se stortingsterreine vir arseen wat veroorsaak het dat dit ‘n negatiewe invloed op die toegang tot veilige en skoon water het. Op versoek van die munisipaliteit deel die smelter sy herwinde water vir openbare verbruik, met getuies wat sê dit lei tot onder meer haarverlies, maagpyn, braking, koors en mondsere. WERKERSWerkers wat blootgestel word aan die inasemhaling van arseen by die smelter, ervaar onder meer longkwessies, borspyn, asma en veluitslae. Dié werkers het ook ‘n beduidend hoër risiko vir longkanker, terwyl erektiele disfunksie, onvrugbaarheid by vroue, miskrame en misvormings by babas ook weens blootstelling aan arseen en loodbesoedeling aangemeld is. Volgens die verslag ervaar die werkers ook ernstige struikelblokke tot mediese sorg insluitend bekostigbare gesondheidsbehandeling en ‘n gebrek aan toegang tot onafhanklike dokters. Sou ‘n kliniek op die perseel bevestig die werker se arseenvlakke is te hoog, word hulle bloot huis te gestuur of na ‘n ander deel van die smelter gestuur wat potensieel minder blootstelling aan arseen het. Dokters versuim ook om ‘n mediese diagnose en spesifieke gesondheidsinligting te verskaf, met werkers en gemeenskapslede wat volgens die verslag oortuig is die smelter het ‘n sterk invloed en is betrokke by hospitale op die dorp. Werkers is ook bang om vir mediese sorg by die smelter se kliniek of private dokters te gaan, weens die moontlikheid dat hulle hul werk kan verloor en nie vir dié werksure betaal word nie. Vrywaringsvorms moet onderteken word voordat werkers toegang tot hul mediese rekords mag kry om die maatskappy te beskerm om wetlik aanspreeklik gehou te word vir werkers se mediese onkoste.

Tsumeb-smelter: Klousule beskerm teen aanspreeklikheid

Kommentaar

Republikein 2025-12-11

Meld asseblief aan om kommentaar te lewer

Tsumeb-smelter: Klousule beskerm teen aanspreeklikheid

Kommentaar

Republikein 2025-12-11

Meld asseblief aan om kommentaar te lewer

Intekening vereis om toegang tot inhoud te kry. ×

MELD AAN

Advertensie

Intekening vereis om toegang tot inhoud te kry.