'Hierie omsien vir ek en jy'

Henriette Lamprecht - Dit het alles begin met ''n babadogtertjie wat haar lewe verloor het omdat daar nie enige mediese hulp vir haar en haar gemeenskap in die omgewing was nie.“Sy het haar lewe verloor, maar help nou baie ander,” sê Marlice van Vuuren, passievolle omgewingsbewaarder en saam met haar man, dr. Rudie van Vuuren, medestigter van die N/a''an ku sê-stigting (God sal ons beskerm) en die Lifeline-kliniek.Die kliniek is geleë in Omawewozonyanda (Pos 3), ''n landelike nedersetting in die Epukiro-kiesafdeling in die Omahekestreek waar sowat 500 San- en Herero-inwoners bly. Tans, 13 jaar later, is die kliniek ''n reddingsboei vir die San-gemeenskap van die omgewing. Die kliniekpersoneel bestaan uit twee dokters, ''n suster, ''n ontvangsdame en vier tolke wat gratis gesondheidsorg verskaf. Dit spog ook met woonkwartiere vir personeel, asook oornaggeriewe vir pasiënte wat voltydse sorg nodig het.Die verhaal van die kliniek begin op ''n koue oggend in Augustus 2003, toe ''n desperate San-vrou haar siek dogtertjie na die plaasopstal op Harnas gebring het. Sy was in ''n kritieke toestand, ernstig ondervoed en het erge asemnood gehad. Die naaste hospitaal was sowat 120 km verder, op Gobabis, en Rudie het dadelik ''n ambulans gebel om die ernstige siek kind te kom haal. Twee ure later het die ambulans nog nie opgedaag nie. Rudie en Marlice het besluit om self die dogtertjie hospitaal toe te neem. Met hul aankoms het haar toestand drasties verswak en dit was Marlice en Rudie wat desperaat in ''n teater probeer het om haar lewe te red, met susters aan diens wat niks gedoen het om te help nie. Ten spyte van hul pogings het sy kort daarna gesterf, met die grootste blaam wat voor die deur van ernstige mediese nalatigheid geplaas is. Met haar dood en die omstandighede en gebeure wat deel daarvan gevorm het, is die saadjie geplant vir ''n kliniek wat juis tot die mediese behoeftes van die San sou spreek.Die bal is aan die rol gesit, met ''n ou aptekersvriend, mnr. Chris Heunis, wat medisyne geskenk het, terwyl Rudie met informele klinieke begin het. Dit was gou duidelik dat die behoefte soveel groter en dat permanente geriewe dringend nodig was. In 2003 het Rudie en Marlice met die ondersteuning van Chris en beleggers, onder wie mnr. Jan Verburg en Burgland Charitas, die Lifeline-kliniek se deure geopen. In 2005 koop Rudie en Heunis die plaas Frauenstein aan die buitewyke van Windhoek en met die hulp van ''n verdere skenking deur Verburg word die plaas in ''n veilige hawe vir wildlewe omskep, terwyl ''n lodge ook hier verrys. Die hoofdoel van die lodge was om werkgeleenthede te skep vir juis die San wie die Lifeline-kliniek dien. Vandag werk 29 families uit die Epikuro-omgewing en Omahekestreek by die lodge.In 2013 sluit die Uden-groep as vennote by N/a''an ku sê aan en skenk ''n ambulans aan die kliniek, terwyl ''n motor ook vir die voltydse dokter aan diens deur nóg ''n weldoener geborg word. Verlede jaar is ook met ''n navorsingsprojek by die kliniek begin wat op tuberkulose (TB) fokus, terwyl verskeie uitreikprogramme ook onderneem word omdat baie van die San versprei oor die Omahekestreek bly en dikwels tot so ver as 200 km moet reis om vir mediese hulp by die kliniek uit te kom. Die San se lewensverwagting is ''n skrale 52 jaar, en volgens die Verenigde Nasies se Ontwikkelingsprogram se syfers 22% laer as die nasionale gemiddeld. Gebaseer op navorsing deur die kliniek in 2015, is die San se risiko om TB te kry 15 keer hoër as dié van ander etniese groepe. Die diagnose van TB word dikwels weens swak toegang tot gesondheidsorg beperk, terwyl die San meer geneig is om behandeling te onderbreek en as gevolg hiervan te sterf.Die kliniek behandel jaarliks sowat 3 500 pasiënte, van wie 80% San en die res meestal Herero- en Damarasprekendes is. Benewens TB, MIV/vigs, wanvoeding en dehidrasie, is die voorkoms van alkoholisme onder die gemeenskap ook baie hoog. Die nuutste uitbreidings by die kliniek, akkommodasiegeriewe vir personeel, sowel as oornaggeriewe vir pasiënte wat vir ''n tyd voltydse sorg nodig het, is danksy ''n ruim skenking van ''n Duitse liefdadigheidsorganisasie, die SanRise-stigting. Die oornaggeriewe by die kliniek is gemik op pasiënte wat spesifieke, voortgesette mediese sorg vereis en wie se afgeleë lewensomstandighede hul andersins nie die intensiewe behandeling sou toelaat wat hul siekte vereis nie.“Die idee is om die pasiënt hier te plaas en kos en behandeling te gee sodat hy sterk genoeg is om weer na sy familie te kan terugkeer,” vertel Marlice.Simon, ''n TB-pasiënt wat huidig hier versorg word, is verlam en het by die huis niemand gehad wat vir hom kon sorg nie, iets wat sy toestand aansienlik verswak en tot onder meer bedsere gelei het. Die kliniek se heel eerste pasiënt, Annatjie, is ook tydens die amptelike opening van die nuwe geriewe teenwoordig. Daar is min tekens van die ondervoede, siek meisietjie wat 13 jaar gelede op hul drumpel verskyn het. Vandag is sy ''n borrelende kind vol energie en glimlagte. “Sy kon nie loop of praat nie en kyk wat doen sy vandag. Dit danksy ''n ouma wat so mooi na haar kyk, en ook die ondersteuning van die kliniek,” sê Marlice.Dat haar hart oorloop van omgee vir die lot van die San is duidelik, so ook die wens en begeerte dat elkeen van hulle sal opstaan uit dit wat hulle dikwels in ''n moeras van armoede tot alkoholmisbruik vassuig. “Hoe verander ''n mens iets? Deur op te staan en iets te dóén! Dis ons elkeen se eie plig om na onsself om te sien.”Met haar kortbroek, T-hemp, plakkies en bokstert lyk dr. Sarah McCabe eerder soos ''n plaasnooi as ''n noodgevalle-dokter. Maar vir die afgelope jaar was Sarah as dokter permanent op Epikuro en by die Lifeline-kliniek gestasioneer waar die gemeenskap en pasiënte diep in haar hart gekruip het.Sy het ''n uitdaging en “iets anders” gesoek, vertel dié Engelse roos uit Brittanje, en wou iets “totaal anders” doen.“Een van my vriende het iemand geken wat iemand geken het wat van dié geleentheid geweet het!”Afrika was geen nuutjie nie. Sarah het vantevore in Kaapstad gewoon en Namibië besoek voor sy dit vir ''n jaar haar tuiste gemaak het.Sy sonder die beperkte hulpbronne by die kliniek uit as ''n moontlike klippie in haar skoen, maar is vinnig om te sê “alles was ''n goeie ondervinding”.Sarah vertel sy was nog altyd ''n rustige en gemaklike mens, maar haar tyd in Namibië het dié eienskappe beslis versterk.“Ek moes leer van Afrika-tyd in Afrika-styl. Hier is dit oukei om net so bietjie vir ''n paar uur langs die pad te sit as jy ''n pap band het!”Sy gaan die gemeenskap baie mis, erken Sarah, en hulle beslis in haar hart saamdra wanneer sy nuwe uitdagings as noodgevalle-dokter in Wellington, Nieu-Seeland, aanpak.Suster Anna Daries, Sarah se regterhand, was in April vanjaar reeds ''n dekade deel van die Lifeline-kliniek en dis ''n werk en roeping wat sy met hart en siel verrig, sê die suster. Haar verbintenis met N/a''an ku sê het in die Windhoek Sentrale hospitaal begin waar sy vir Rudie ontmoet het. “Ons het mekaar in die kraamafdeling van die hospitaal ontmoet en vir 11 jaar saamgewerk. Hy was ook later my huisdokter.”Toe sy in April 2006 by die kliniek begin, was sy alleen aan diens, vertel Anna. Een keer per maand sou Rudie die kliniek besoek, pasiënte ondersoek en verwys en medisyne bring. In 2008 het ''n dokter, vrywilligers meestal uit die buiteland, op ''n permanente basis by die kliniek ingeval.“Daardie tyd het ons baie pasiënte gesien, soms tot 40 per dag.”Sou dit iets wees wat nie by die kliniek hanteer kon word nie, word die persoon na die staatskliniek of die staatshospitaal op Gobabis verwys.Die grootste uitdaging is tuberkulose, erken Anna. Sy werk goed saam met die personeel van die staatskliniek wat net ''n klipgooi van die Lifeline-kliniek geleë is. In die begin het sy “so drie, vier kraamgevalle” gehad, maar bevallings word eerder by die staatskliniek behandel wat ''n “kraamkamer” het. Die meeste van die tyd word die Lifeline-kliniek se pasiënte by die kliniek self behandel, maar ''n uitreikprogram verseker dat dié wat nie hier uitkom nie, ook bereik kan word. Soggens om agtuur is sy op haar pos en die kliniek se deure sluit smiddae om vyfuur. In haar loopbaan, tot nou waar sy tussen Epikuro en sy mense ''n tuiste gevind het, het sy ook in die private sektor en Suid-Afrika gaan draai. “Ek het my opleiding in 1966 in die ou hospitaal in Okahandjaweg in Windhoek gekry.” Daarna loop haar sustersdraaie deur die private sektor en die Windhoek Sentrale hospitaal, waarna sy vir twee jaar in die staatskliniek op Ariamsvlei diens doen.“Ek was destyds al so ingestel om met verskillende mense te kan kommunikeer. Hier is meestal San-mense en ek kom goed met hulle oor die weg.” Taal is nie ''n probleem nie, sê suster Anna, die meeste van die San is Afrikaans magtig.“Ek verstaan so bietjie wat hulle sê in hulle taal.”Die grootste beloning is om te sien hoe veral ''n kind wat siek en verwaarloos is, se ogies weer begin blink. Van dié kinders wat by die kliniek beland, is dikwels die slagoffers van die sjebeens op Epikuro met drankmisbruik wat ''n reuseprobleem is. Haar glimlag word sag as sy vertel van twee kindertjies van “sjebeen-mammas” wie se kinders vandag “spekvet en gesond” danksy ingryping van die kliniek is.Die armoede in die gemeenskap breek haar hart, erken sy.“As ek sien hulle is honger, breek my hart. Dit voel asof die kos nie wil ingaan as jy weet hoe swaar ander kry nie.”As sy nie by die kliniek is nie, is sy by haar huis waar sy sorg dat sy nie “verveeld” is nie.“Ek is ''n introvert - vir my is dit nie ''n ''issue'' om alleen te wees nie.”Suster Anna lyk nie naby haar 71 jaar nie, maar sy weet iewers sal sy die kliniek moet agterlaat. In Keimoes wag ''n tuiste by haar seun, skoondogter en kleinkinders.“Die langste pad het ''n end. Op ''n tyd sal ek móét gaan, ek wil nie hier uitgedra word nie.”Mnr. Will Döll, voorsitter van die SanRise-stigting, som hul betrokkenheid by die kliniek op: “In die eerste plek glo ek dit is normaal om iets vir ander te wil doen, dit gaan immers goed met ons.“Einde 2005 het ek met die San in Namibië kennis gemaak en met my eie oë gesien dat my hulp, ons hulp, dringend nodig was. Die armoede, siekte en ellende was so openlik aanwesig dat ek iets daaraan moes doen.”Sy doel is “om die vinger op die pols te hou, te sien waar hulp die dringendste nodig is en om toe te sien dat die geld 100% aangewend word op die plek waarvoor dit bedoel is. Laat die San opstaan!”

'Hierie omsien vir ek en jy'

Kommentaar

Republikein 2025-05-02

Meld asseblief aan om kommentaar te lewer

'Hierie omsien vir ek en jy'

Kommentaar

Republikein 2025-05-02

Meld asseblief aan om kommentaar te lewer

MELD AAN

Advertensie