Hersiene begroting wond gesondheid
Fiskale konsolidasie mag wel ’n poging wees om die begroting gesond te maak en die makro-ekonomie te stabiliseer, maar dit is ten koste van ’n reeds siek gesondheidstelsel.
Jo-Maré Duddy – Om die regering te help om pleisters op bykans N$1,8 miljard se gate in vanjaar se bedryfsbegroting te plak, het die ministerie van gesondheid en maatskaplike dienste nou N$50 miljoen minder vir die bou en opgradering van primêre gesondheidsorgsentrums landswyd in 2018-’19.
Van die N$80 miljoen wat in die hoofbegroting in Maart daarvoor opsy gesit is, het net N$30 miljoen oorgebly ná die minister van finansies, mnr. Calle Schlettwein, die skalpel met sy onlangse halfjaar-begrotingshersiening ingelê het.
Die totale ontwikkelingsbegroting van gesondheid het sowat N$190 miljoen gebloei. Die bykans 38% minder geld waarmee dié ministerie moet klaarkom, is die diepste hersieningsny nóg wat dit toegedien is sedert Schlettwein in 2015-’16 die besparingslem begin gebruik het.
Van 2015-’16 tot 2018-’19 is bykans N$2,06 miljard in totaal aan ontwikkelingsprojekte vir gesondheid in hoofbegrotings bewillig. Hersieningsbegrotings het in totaal sowat N$406 miljoen of 20% hiervan weggeskraap. Die algehele ontwikkelingsbegroting, daarenteen, het met net 12,6% gekrimp.
Uit die 34 projekte waarvoor geld in die hoofbegroting goedgekeur is, het net vyf in die hersiene begroting ongedeërd daarvan afgekom. Nege het dit glad nie oorleef nie.
Dood vir vanjaar
Die totale begrotings vir opgraderings en opknappings aan staatshospitale op Nkurenkuru, Keetmanshoop, Engela, Gobabis en Usakos in 2018-’19 het in die slag gebly.
Met die N$8 miljoen waaroor die Nkurenkuru-distrikshospitaal aanvanklik beskik het, sou die konstruksie aan die kliniek vir primêre gesondheidsorg vanjaar afgehandel word. Voetwerk vir ’n ongevalle-afdeling, ’n tandheelkundige eenheid, laboratorium en X-straal-department was geskeduleer.
Met die inspuiting van N$15 miljoen wat die hospital op Keetmanshoop sou ontvang, sou die bou van onder meer ’n weerstandige tuberkulose-eenheid voltooi wees.
Die N$5 miljoen waarvoor die distrikshospitaal op Engela gehoop het, sou die vertrekpunt vir uitbreidings aan die lykshuis, ’n psigiatriese saal, ’n laboratorium, asook sale vir tuberkulose en infeksiebeheer insluit. Dié projekte is in die vorige boekjaar óók weens begrotingskoors gekelder.
Op Usakos sou N$2 miljoen verseker het konstruksie aan die eenheid vir buitepasiënte en ongevalle gaan voort.
Gobabis het N$5 miljoen vir werk aan stormwaterinfrastruktuur benodig.
Die Etegameno Rehabilitasie- en Hulpbronsentrum sou N$5 miljoen gebruik het om dié fasiliteit vir alkohol- en dwelmverslaafdes in Windhoek uit te brei sodat dit uiteindelik ook ’n heenkome vir tieners jonger as 18 jaar is. Tans word net volwassenes daar behandel. Vanjaar se begrotingshulp was vir personeelverblyf, ’n kombuis, wasgoedkamer en kamer. Dié projek het verlede jaar ook nie ’n sent gekry nie.
Namibië beskik tans oor geen nasionale gesondheidslaboratorium vir die staat wat die land teen onder meer die uitbreking van siektes moet beskerm nie. Die N$3 miljoen wat in 2018-’19 vir die ontwikkeling van só ’n projek op Okahandja beskikbaar was, is daarmee heen. Dié geld sou infrastruktuur soos elektrisiteit verseker het sodat konstruksie aan die laboratorium volgende jaar kon begin.
Die begrotings vir streekopleidingsentrums op Oshakati en Rundu het dit ook nie gemaak nie. N$3 miljoen en N$2 miljoen onderskeidelik was vanjaar hiervoor beskikbaar.
Op krukke
Opgraderings- en opknappingsprojekte by 15 hospitale landswyd moet voortsleep ná hulle miljoene der miljoene moes inboet sodat begrotingskwale elders behandel kan word.
Van die Swakopmund-distrikshospitaal se N$8 miljoen is net N$6,85 miljoen oor. Vanjaar was die bou van ’n neonatale eenheid onder meer deel van dié hospitaal se planne.
Die hospitaal op Rundu is N$10 miljoen kwyt en moet met N$5 miljoen klaarkom. Op sy skedule was die voltooiing van ’n kraamsaal, asook afskopwerk vir dialise- en ortopediese eenhede.
Okahandja het net N$2 miljoen van sy N$5 miljoen oor. Hier sou die eenhede vir buitepasiënte en ongevalle vanjaar voltooi wees.
Die St. Mary’s-hospitaal op Rehoboth se syfers lyk dieselfde. Op dié hospitaal se voorskrif vanjaar was die bou van ’n X-straal-eenheid en ’n laboratorium.
Die verwysingshospitaal op Otjiwarongo se begroting is gehalveer. Die oorblywende N$5 miljoen sal moet doen vir die bou van ’n tuberkulose-eenheid, ’n pediatriese saal en algemene sale.
Die distrikshospitaal op Opuwo is minus N$3 miljoen. Deel van dié hospitaal se planne vir vanjaar was ’n kliniek vir primêre gesondheidsorg en ’n tuberkulose-eenheid.
Die Windhoek Sentrale Hospitaal het op bykans N$23,3 miljoen vir opknappings en opgraderings staatgemaak. Dit is nou met N$12,6 miljoen gestrand.
KASSIE
Dié projekte het ‘oorleef’
Die begroting van net vyf projekte is onveranderd. Hulle is:
Klinieke vir primêre gesondheidsorg landswyd: N$87 miljoen
Opgradering en opknapping van Katutura-staatshospitaal: N$15 miljoen
Herstel en instandhouding van infrastruktuur: N$58 miljoen
Konstruksie van sentrale mediese stoor: N$10 miljoen
Opgradering en opknapping van Onandjokwe-hospitaal: N$20,9 miljoen
KASSIE
Wat word van dié wat dit die minste kan bekostig?
Henriette Lamprecht - “Ons stap al 06:00 van die huis af om te kom sit en wag. Die rye is dikwels as ons hier kom, reeds baie lank. Dit vat soms ure om deur die suster gesien te word, hier is nie ’n dokter nie. Dit gebeur dikwels dat jy die hele dag sit en teen 17:00 wanneer die kliniek toemaak, het niemand jou nog gesien nie. Jy kan kies om dan Katutura-hospitaal toe te gaan, maar ons het nie geld vir die taxi om soontoe en weer terug te gaan nie. By die meeste klinieke help hulle met immuniserings en gesinsbeplanning. Hulle help ook met wonde om dit skoon te maak en te verbind. Almal sit in dieselfde ry en wag, daar is geen onderskeid tussen die mense wat die susters moet sien nie. Of jy jou baba vat vir ’n immunisering of medisyne wil hê, daar is net een ry. Die susters kom nie uit om te kom kyk of daar baie siek mense of babas is wat eerste gehelp moet word nie, jy sit maar en wag totdat jy gehelp word.
By party klinieke kry jy ’n nommer en word jy daarvolgens ingeroep. Ons sit buite en veral as ons kinders en babas by ons is, is dit moeilik as dit so warm is of dit reën. Die kinders raak dors en wil toilet toe gaan. Ons kan die toilette en krane binne die kliniek gebruik. As jy egter toilet toe gaan en jy kom terug, het iemand anders jou plek gevat en dan moet jy maar weer agter inval.
Party keer is daar ander pasiënte wat help en sê jy kan voor hulle gaan as hulle sien jou kind is baie siek. Dit gebeur egter nie baie nie, almal wil dieselfde dag en so gou as moontlik gehelp word. Die meeste van die tyd help twee susters, partykeer drie. Daar is egter ook dae wat daar net een suster is. Die kliniek is wel van 08:00 tot 17:00, maar dit beteken glad nie hulle help jou die hele tyd nie. Van die susters kom laat en hulle vat etens- en teetye ook.
Dikwels is daar nie die nodige medisyne nie. Dit het al baie gebeur dat hulle nie pille of selfs verbande en pleisters het nie. Of hulle gee vir jou die verkeerde medisyne wat nie eintlik vir jou bedoel is nie.
Ek was al hier met my kind wat baie siek was en opgegooi en diarree gehad het, toe gee hulle vir haar hoesstroop want dit was al wat daar was.
As daar nie die regte medisyne is nie, moet jy maar na ’n ander kliniek of Katutura-hospitaal toe gaan en hoop hulle het dit. As nie geld het vir ’n taxi hospitaal toe nie en die ander kliniek te ver is om te loop, dan gaan ek maar huis toe.
Die klinieke het nie dokters nie en as jy een moet sien, moet jy Katutura-hospitaal toe gaan. Nie een kliniek in die nedersettings het ’n dokter nie en dit is juis dié mense wat nie geld het om vir ’n taxi dorp toe en terug te betaal nie. Wat van ons wat in nedersettings bly? Dit het al baie gebeur dat jy geld leen en gaan, vir ure sit en wag en dan is die medisyne wat jy moet kry, nie in voorraad nie. Min mense kan dit bekostig en hulle gaan maar net huis toe.
Al is jy hoe siek, moet jy daar maar ook net weer inval in die rye wat klaar baie lank is. Hier kan jy tot laatnag sit en wag voor iemand jou sien. Ek het al tot ná middernag hier gesit en wag en daardie tyd van die nag is daar nie meer taxi’s nie. Dit is ook baie gevaarlik om dan huis toe te stap.
Jou werk verstaan ook nie dit vat ’n hele dag en soms meer as een dag om gehelp te word nie. Hulle raak kwaad as jy nie by die werk is nie. As jy per dag betaal word, verloor jy ook al daardie geld.”
Van die N$80 miljoen wat in die hoofbegroting in Maart daarvoor opsy gesit is, het net N$30 miljoen oorgebly ná die minister van finansies, mnr. Calle Schlettwein, die skalpel met sy onlangse halfjaar-begrotingshersiening ingelê het.
Die totale ontwikkelingsbegroting van gesondheid het sowat N$190 miljoen gebloei. Die bykans 38% minder geld waarmee dié ministerie moet klaarkom, is die diepste hersieningsny nóg wat dit toegedien is sedert Schlettwein in 2015-’16 die besparingslem begin gebruik het.
Van 2015-’16 tot 2018-’19 is bykans N$2,06 miljard in totaal aan ontwikkelingsprojekte vir gesondheid in hoofbegrotings bewillig. Hersieningsbegrotings het in totaal sowat N$406 miljoen of 20% hiervan weggeskraap. Die algehele ontwikkelingsbegroting, daarenteen, het met net 12,6% gekrimp.
Uit die 34 projekte waarvoor geld in die hoofbegroting goedgekeur is, het net vyf in die hersiene begroting ongedeërd daarvan afgekom. Nege het dit glad nie oorleef nie.
Dood vir vanjaar
Die totale begrotings vir opgraderings en opknappings aan staatshospitale op Nkurenkuru, Keetmanshoop, Engela, Gobabis en Usakos in 2018-’19 het in die slag gebly.
Met die N$8 miljoen waaroor die Nkurenkuru-distrikshospitaal aanvanklik beskik het, sou die konstruksie aan die kliniek vir primêre gesondheidsorg vanjaar afgehandel word. Voetwerk vir ’n ongevalle-afdeling, ’n tandheelkundige eenheid, laboratorium en X-straal-department was geskeduleer.
Met die inspuiting van N$15 miljoen wat die hospital op Keetmanshoop sou ontvang, sou die bou van onder meer ’n weerstandige tuberkulose-eenheid voltooi wees.
Die N$5 miljoen waarvoor die distrikshospitaal op Engela gehoop het, sou die vertrekpunt vir uitbreidings aan die lykshuis, ’n psigiatriese saal, ’n laboratorium, asook sale vir tuberkulose en infeksiebeheer insluit. Dié projekte is in die vorige boekjaar óók weens begrotingskoors gekelder.
Op Usakos sou N$2 miljoen verseker het konstruksie aan die eenheid vir buitepasiënte en ongevalle gaan voort.
Gobabis het N$5 miljoen vir werk aan stormwaterinfrastruktuur benodig.
Die Etegameno Rehabilitasie- en Hulpbronsentrum sou N$5 miljoen gebruik het om dié fasiliteit vir alkohol- en dwelmverslaafdes in Windhoek uit te brei sodat dit uiteindelik ook ’n heenkome vir tieners jonger as 18 jaar is. Tans word net volwassenes daar behandel. Vanjaar se begrotingshulp was vir personeelverblyf, ’n kombuis, wasgoedkamer en kamer. Dié projek het verlede jaar ook nie ’n sent gekry nie.
Namibië beskik tans oor geen nasionale gesondheidslaboratorium vir die staat wat die land teen onder meer die uitbreking van siektes moet beskerm nie. Die N$3 miljoen wat in 2018-’19 vir die ontwikkeling van só ’n projek op Okahandja beskikbaar was, is daarmee heen. Dié geld sou infrastruktuur soos elektrisiteit verseker het sodat konstruksie aan die laboratorium volgende jaar kon begin.
Die begrotings vir streekopleidingsentrums op Oshakati en Rundu het dit ook nie gemaak nie. N$3 miljoen en N$2 miljoen onderskeidelik was vanjaar hiervoor beskikbaar.
Op krukke
Opgraderings- en opknappingsprojekte by 15 hospitale landswyd moet voortsleep ná hulle miljoene der miljoene moes inboet sodat begrotingskwale elders behandel kan word.
Van die Swakopmund-distrikshospitaal se N$8 miljoen is net N$6,85 miljoen oor. Vanjaar was die bou van ’n neonatale eenheid onder meer deel van dié hospitaal se planne.
Die hospitaal op Rundu is N$10 miljoen kwyt en moet met N$5 miljoen klaarkom. Op sy skedule was die voltooiing van ’n kraamsaal, asook afskopwerk vir dialise- en ortopediese eenhede.
Okahandja het net N$2 miljoen van sy N$5 miljoen oor. Hier sou die eenhede vir buitepasiënte en ongevalle vanjaar voltooi wees.
Die St. Mary’s-hospitaal op Rehoboth se syfers lyk dieselfde. Op dié hospitaal se voorskrif vanjaar was die bou van ’n X-straal-eenheid en ’n laboratorium.
Die verwysingshospitaal op Otjiwarongo se begroting is gehalveer. Die oorblywende N$5 miljoen sal moet doen vir die bou van ’n tuberkulose-eenheid, ’n pediatriese saal en algemene sale.
Die distrikshospitaal op Opuwo is minus N$3 miljoen. Deel van dié hospitaal se planne vir vanjaar was ’n kliniek vir primêre gesondheidsorg en ’n tuberkulose-eenheid.
Die Windhoek Sentrale Hospitaal het op bykans N$23,3 miljoen vir opknappings en opgraderings staatgemaak. Dit is nou met N$12,6 miljoen gestrand.
KASSIE
Dié projekte het ‘oorleef’
Die begroting van net vyf projekte is onveranderd. Hulle is:
Klinieke vir primêre gesondheidsorg landswyd: N$87 miljoen
Opgradering en opknapping van Katutura-staatshospitaal: N$15 miljoen
Herstel en instandhouding van infrastruktuur: N$58 miljoen
Konstruksie van sentrale mediese stoor: N$10 miljoen
Opgradering en opknapping van Onandjokwe-hospitaal: N$20,9 miljoen
KASSIE
Wat word van dié wat dit die minste kan bekostig?
Henriette Lamprecht - “Ons stap al 06:00 van die huis af om te kom sit en wag. Die rye is dikwels as ons hier kom, reeds baie lank. Dit vat soms ure om deur die suster gesien te word, hier is nie ’n dokter nie. Dit gebeur dikwels dat jy die hele dag sit en teen 17:00 wanneer die kliniek toemaak, het niemand jou nog gesien nie. Jy kan kies om dan Katutura-hospitaal toe te gaan, maar ons het nie geld vir die taxi om soontoe en weer terug te gaan nie. By die meeste klinieke help hulle met immuniserings en gesinsbeplanning. Hulle help ook met wonde om dit skoon te maak en te verbind. Almal sit in dieselfde ry en wag, daar is geen onderskeid tussen die mense wat die susters moet sien nie. Of jy jou baba vat vir ’n immunisering of medisyne wil hê, daar is net een ry. Die susters kom nie uit om te kom kyk of daar baie siek mense of babas is wat eerste gehelp moet word nie, jy sit maar en wag totdat jy gehelp word.
By party klinieke kry jy ’n nommer en word jy daarvolgens ingeroep. Ons sit buite en veral as ons kinders en babas by ons is, is dit moeilik as dit so warm is of dit reën. Die kinders raak dors en wil toilet toe gaan. Ons kan die toilette en krane binne die kliniek gebruik. As jy egter toilet toe gaan en jy kom terug, het iemand anders jou plek gevat en dan moet jy maar weer agter inval.
Party keer is daar ander pasiënte wat help en sê jy kan voor hulle gaan as hulle sien jou kind is baie siek. Dit gebeur egter nie baie nie, almal wil dieselfde dag en so gou as moontlik gehelp word. Die meeste van die tyd help twee susters, partykeer drie. Daar is egter ook dae wat daar net een suster is. Die kliniek is wel van 08:00 tot 17:00, maar dit beteken glad nie hulle help jou die hele tyd nie. Van die susters kom laat en hulle vat etens- en teetye ook.
Dikwels is daar nie die nodige medisyne nie. Dit het al baie gebeur dat hulle nie pille of selfs verbande en pleisters het nie. Of hulle gee vir jou die verkeerde medisyne wat nie eintlik vir jou bedoel is nie.
Ek was al hier met my kind wat baie siek was en opgegooi en diarree gehad het, toe gee hulle vir haar hoesstroop want dit was al wat daar was.
As daar nie die regte medisyne is nie, moet jy maar na ’n ander kliniek of Katutura-hospitaal toe gaan en hoop hulle het dit. As nie geld het vir ’n taxi hospitaal toe nie en die ander kliniek te ver is om te loop, dan gaan ek maar huis toe.
Die klinieke het nie dokters nie en as jy een moet sien, moet jy Katutura-hospitaal toe gaan. Nie een kliniek in die nedersettings het ’n dokter nie en dit is juis dié mense wat nie geld het om vir ’n taxi dorp toe en terug te betaal nie. Wat van ons wat in nedersettings bly? Dit het al baie gebeur dat jy geld leen en gaan, vir ure sit en wag en dan is die medisyne wat jy moet kry, nie in voorraad nie. Min mense kan dit bekostig en hulle gaan maar net huis toe.
Al is jy hoe siek, moet jy daar maar ook net weer inval in die rye wat klaar baie lank is. Hier kan jy tot laatnag sit en wag voor iemand jou sien. Ek het al tot ná middernag hier gesit en wag en daardie tyd van die nag is daar nie meer taxi’s nie. Dit is ook baie gevaarlik om dan huis toe te stap.
Jou werk verstaan ook nie dit vat ’n hele dag en soms meer as een dag om gehelp te word nie. Hulle raak kwaad as jy nie by die werk is nie. As jy per dag betaal word, verloor jy ook al daardie geld.”
Kommentaar
Republikein
Geen kommentaar is op hierdie artikel gelaat nie