Geld rol vir ramp

Jo-Maré Duddy – Die regering se N$8-miljardvoorskrif teen die ekonomie se Covid-koors is gister deur ekonome verwelkom, veral omdat dit amptelik as die eerste fase van verligting beskryf is.

“Dit suggereer dat nóg ingrypings in die nabye toekoms aangekondig gaan word,” sê Cirrus Securities.

In die ekonomiese stimulerings- en verligtingspakket wat deur mnr. Iipumbu Shiimi by Staatshuis aangekondig is, verwys die nuwe minister van finansies na die “eerste fase” om die “ongekende” ekonomiese lyding van die “eerste” 21 dae van inperking hok te slaan.

Dit sluit ‘n rits maatreëls in – van inkomstetoelae van huishoudings wat seergekry het (sien infografiek) tot besighede wat kan onderhandel dat werkers tydelik met kleiner salarisse en lone tevrede moet wees.

“Dit is ‘n reuseverligting om ons regering so pro-aktief te sien,” het IJG Securities reageer.

Die Shiimi-span, wat uit kenners uit die regering en die private sektor bestaan, se totale pakket verteenwoordig rofweg 4,5% van Namibië se bruto binnelandse produk (BBP) vir 2019-’20, sê Cirrus.

Hiervan gaan N$5,9 miljard in huishoudings en besighede ingepomp word, terwyl N$2,2 miljard regeringswaarborge is.

‘Innoverend’

Besighede en individue wat belasting en inkomstebelasting betaal en onder ‘n verlies van inkomste gebuk gaan, kan vir ‘n lenings by handelsbanke aansoek doen wat deur die regering gewaarborg word.

Sulke lenings is gelykstaande aan ‘n maand se belasting wat in die vorige belastingjaar betaal is. Dit moet binne ‘n jaar teen ‘n rentekoers van prima minstens 1% - dus 8% tans – terugbetaal word.

Vir huishoudings is die regering bereid om tot N$1,1 miljard in totaal te waarborg en vir die sakesektor N$470 miljoen in totaal.

Cirrus sê die waarborge, of befondsing buite die balansstaat, is ‘n “innoverende” manier om kontantvloeidruk op die regering te verlig, wat reeds begrotingspyne het.

Kontantvloei

Shiimi het gesê die uitbetaling van terugbetalings van belasting op toegevoegde waarde (BTW) gaan versnel word. So ook eise oor BTW-dispute. Sodoende gaan N$3 miljard binne ‘n week in die ekonomie vloei.

Agterstallige rekeninge aan regeringsverskaffers en rekeninge waaroor ‘n dispuut bestaan, gaan ook vining betaal word. Dit gaan die sakesektor se koffers met N$800 miljoen vul.

Hoewel dié uitbetalings die kontantvloei van besighede sal verbeter, het die regering in elk geval reeds dié geld aan die sakesektor geskuld, sê Cirrus.

Begroting

Beide Cirrus en IJG sê die verligtingspakket gaan uiteraard druk op Namibië se nuwe begroting plaas.

Die begrotingstekort sal vergroot met besteding wat gaan toeneem en inkomste wat na verwagting “dramaties” gaan afneem, sê Cirrus.

IJG sê dit gaan “baie druk op die fiskus in die toekoms sit, maar in noodgevalle soos dié geld die normale reëls nie”.

Cirrus meen die bestaande pakket gaan nie “veel” doen om die maatskaplike en ekonomiese impak van Covid-19 oor die komende maande te versag nie. Dit is aansienlik kleiner as pakkette van tussen 10% en 20% van BBP wat deur baie ander lande van stapel gestuur is.

Hopelik gaan die regering geteikende maatreëls instel om die land se uitvoerbedrywe ook te ondersteun, sê dié ontleders.

“Namibië moet voortgaan om buitelandse valuta te verdien om ons reserwes op te bou en prysstabiliteit in dié moeilike tye te handhaaf,” sê Cirrus.

“Dit is lewensbelangrik dat ons nóg regeringsingryping sien om die storm te oorleef,” sê Cirrus.

[email protected]