'Dienaar van die mense'

Ileni Nandjato - Duisende mense van oor die hele noorde van Namibië heen, sowel as buurland Angola, het Vrydag op die Ondangwa-lughawe vergader om die oorskot van die voormalige vryheidsikoon, mnr. Herman Andimba Toivo ya Toivo, te verwelkom en 'n gedenkdiens in sy eer by die handelskousentrum op die dorp by te woon.
Vir vele was hy 'n lojale, nederige en patriotiese man wat altyd tyd vir gewone mense gemaak het.
Ya Toivo, wat op 22 Augustus 1924 in die Omangundu-nedersetting naby Onyaanya in die Oshikotostreek gebore is, het op 9 Junie in die ouderdom van 92 in Windhoek gesterf. Hy sal die naweek by die Heldeakker buite Windhoek ter ruste gelê word.
Die voormalige eerste minister en afgetrede politikus, mnr. Nahas Angula, het tydens die gedenkdiens gesê dis op Ondangwa waar Ya Toivo sy vryheidstryd ná sy terugkeer van die Tweede Wêreldoorlog begin het.
“Saam met ander vroeë leiers van die vryheidstryd het hulle 'n netwerk van verbindings tussen die nedersettings opgestel. Dit is wat OPO (Swapo) mag gegee het. Was dit nie vir dié netwerk nie, sou die vryheid­stryd baie swaarder gewees het,” het Angula gesê.
Die minister van veiligheid en sekuriteit, generaal-majoor (afgetree) Charles Namoloh, het tydens dieselfde geleentheid gesê 'n besluit is geneem om aan die publiek wat nie Ya Toivo se staatsbegrafnis eerskomende naweek in Windhoek kan bywoon nie, die geleentheid te gun om hom op Ondangwa vir oulaas te groet.
Ya Toivo het met sy terugkeer ná die oorlog as 'n kontrakarbeider gewerk voordat hy as medestigter die Owambo People's Organisation (OPO) in 1959 begin het. Dit sou die volgende jaar die South West African People's Organisation (Swapo) word.
Ya Toivo het 16 jaar op Robben-­eiland in Suid-Afrika deurgebring waar hy saam met die Suid-Afrikaanse vryheidsikoon mnr. Nelson Mandela aangehou is. In 1984 is hy vrygelaat en sluit Ya Toivo in ballingskap in Lusaka, Zambië, weer by Swapo aan. In 1989 keer hy terug na Namibië waar hy as parlementslid die land gedien het.
Die 86-jarige me. Selma Shilongo en die 80-jarige me. Martha Elia het onderskeidelik van die Iikango- en Oshamba-­nedersetting in die Oshi­kotostreek gereis om die gedenkdiens by te woon van hul vriend wat vir hulle 'n mentor was.
“In ons grootwordjare was Ya Toivo vir ons soos 'n groot broer vir die hele gemeenskap. Ons het op hom staatgemaak vir hulp. Toe hy ná onafhank­likwording 'n minister word, het hy ons nie vergeet nie. Wanneer hy ook al die Noorde besoek het, het hy altyd vir ons tyd gemaak en vir ons geskenke gebring. Die laaste keer wat ek hom gesien het, was verlede maand by 'n troue op Omuthiya. Hy het gesê hy is nou oud en kon nie meer tyd maak om ons te besoek nie,” het Elia gesê.
Shilongo het gesê hoewel Ya Toivo hulle nie besoek het nie, het hy altyd tyd gemaak om hulle te bel.
“Hy sou my bel en ons sou gesels, partykeer tot vir 'n uur en langer. Hy het ons altyd raad gegee oor hoe om ons kinders groot te maak. Ek het 'n vriend verloor waarop ek kon staatmaak.”
Volgens 'n bekende sakeman van die Noorde, mnr. Erastus Mvula Kakololo, was Ya Toivo 'n dienaar van die mense van Namibië, meer as wat hy selfs vir sy familie was.
Ya Toivo word oorleef deur sy vrou, Vicky, twee dogters en 'n broer en 'n suster. Sy familie het hom beskryf as 'n plat op die aarde mens wat altyd tyd ingeruim het om familiebyeenkomste en ook sy kinders se aktiwiteite by te woon.
Baie van die sprekers het Ya Toivo se gedenkdiens gebruik om die jeug aan te moedig om die nalatenskap van ikone van die vryheidstryd na te volg.
Die goewerneur van die Kunene-provinsie in suidelike Angola, mnr. Kundi Paihama, die afgetrede Anglikaanse biskop Shihala Hamupembe en mnr. Peter Iilonga het elk 'n beroep op die jeug gedoen om gedissiplineerd te wees.
Angula het ook 'n beroep op Swapo-lede gedoen om nie die naam van die party vir materiële redes te gebruik nie.
“Ons moenie in die naam van Swapo die slagoffers van materialisme wees nie. As jy materieel wil voordeel trek, sluit by die sakesektor aan, moenie dit deur die party wil doen nie,” het hy gemaan.