Afrikaans se invloed
ANONIEM SKRYF:
Ek het onlangs die Taalmonument in Paarl besoek. Behalwe vir die kilharde aard van die strukture het ek die besoek en die verheerliking van my moedertaal baie geniet.
Die geskrifte beskikbaar vertel veel van die invloed wat vreemde tale op die wording en ontwikkeling van Afrikaans gemaak het. Die Hollands van die patriarg van ’n koue land. Die tongval van die slavin in die kombuis, en op die vlak in die patriarg se bed. Ook op die speelgrond. Om die se kind so ’n taal te leer, dat hy sy pa verstaan en sy moeder eer. Die kliek-klak van die gashere wat ywerig gasvry is. Die vreemde tale op die oosgrens en die noordgrens, die invloed van die Frans van die Hugenote, en die Duits van die Duitsers. Portugees, Engels. Soveel invloede op Afrikaans.
Maar watter rol het Afrikaans gespeel in die ontwikkeling van ander tale rondom ons? Kom ons kyk na Namibië se amptelike taal; Engels. Hoeveel woorde daarin is ontleen van Afrikaans? Ons het die wêreld makker gemaak met dierename soos dik-dik, gemsbok, koedoe, aardvark, noem maar op. Ander woorde is uitgevoer na die beknopte ruimtes van die buiteland. Apartheid, byvoorbeeld. En net soos Engels, het ander tale ook elkeen ’n ietsie van ons ontvang. Ek wil my egter self hier beperk tot die invloed van Afrikaans op ons buurtale.
Ek sit onlangs in ’n geselskap waarin vreemde tonge oor dinge praat waarvan ek maar net kan wonder. Want ek verstaan só min, Lingala, Kasai, Frans, Swahili. Die een so Grieks vir my soos die ander. Hier en daar val daar darem ’n woord uit waaraan ek (’n vae) betekenis kan heg. Daar hoor ek een: “Pasop!”
Wat? doen ek oombliklik navraag. Dit word vir my in geradbraakte Engels verduidelik. Pasop means, Watch out. There is danger. Be careful.
Wel, kan jy nou meer! ’n Afrikaanse woord uit die hart van Afrika; op die tong van ’n persoon op haar eerste besoek aan Suider-Afrika? Dis nou ’n verrassing. Hoe het dit gebeur?
Die antwoord myns insiens lê in die musiek van Hugh Masekela in sy epiese gesang: “Stimela”. Daarin verduidelik hy hoedat Stimela (die trein) gevul was met mans van vele Afrikalande wat vir hulselwers ’n heenkome op die myne van Egoli en elders in Suid-Afrika kom soek het. Uit Angola, Zambië, Zimbabwe, Malawi, Mosambiek. Noem maar op.
By die werksplek aangekom wys die voorman aan elkeen die gevaarsones aan. Pasop, hierdie draad sal jou dood skok. Dra jou helmet. Pasop, die rots daarbo kan op jou kop val. Kom weg, daar kom die koekepan aan, pasop! Hierdie is plofstof. Dit sal jou na jou peetjie stuur so vinnig as jy kan sê pasop.
Wanneer die “migrant-workers” terugkeer
na ’n heimat vér van hier
neem hulle met hulle saam
die vrug van hul arbeid
en tog veel meer.
Met ’n besoek aan die rivier
word die kleintjie van die gevare vol gemaak
Pasop wat jy doen
Pasop, daar lê ’n krokodil
’n slang of skerpioen
Pasop die rivier is daar te diep.
Pasop!
Die olifant sal jou dood trap
en die donkie sal jou skop.
Van smôrens vroeg tot slaaptyd saans
Pasop!
Pasop in Afrikaans.
* Rubrieke, meningstukke, briewe en SMS’e deur lesers en meningvormers weerspieël nie noodwendig die siening van Republikein of Namibia Media Holdings (NMH) nie. As mediahuis onderskryf NMH die etiese kode vir Namibiese media, soos toegepas deur die Media-ombudsman.
Ek het onlangs die Taalmonument in Paarl besoek. Behalwe vir die kilharde aard van die strukture het ek die besoek en die verheerliking van my moedertaal baie geniet.
Die geskrifte beskikbaar vertel veel van die invloed wat vreemde tale op die wording en ontwikkeling van Afrikaans gemaak het. Die Hollands van die patriarg van ’n koue land. Die tongval van die slavin in die kombuis, en op die vlak in die patriarg se bed. Ook op die speelgrond. Om die se kind so ’n taal te leer, dat hy sy pa verstaan en sy moeder eer. Die kliek-klak van die gashere wat ywerig gasvry is. Die vreemde tale op die oosgrens en die noordgrens, die invloed van die Frans van die Hugenote, en die Duits van die Duitsers. Portugees, Engels. Soveel invloede op Afrikaans.
Maar watter rol het Afrikaans gespeel in die ontwikkeling van ander tale rondom ons? Kom ons kyk na Namibië se amptelike taal; Engels. Hoeveel woorde daarin is ontleen van Afrikaans? Ons het die wêreld makker gemaak met dierename soos dik-dik, gemsbok, koedoe, aardvark, noem maar op. Ander woorde is uitgevoer na die beknopte ruimtes van die buiteland. Apartheid, byvoorbeeld. En net soos Engels, het ander tale ook elkeen ’n ietsie van ons ontvang. Ek wil my egter self hier beperk tot die invloed van Afrikaans op ons buurtale.
Ek sit onlangs in ’n geselskap waarin vreemde tonge oor dinge praat waarvan ek maar net kan wonder. Want ek verstaan só min, Lingala, Kasai, Frans, Swahili. Die een so Grieks vir my soos die ander. Hier en daar val daar darem ’n woord uit waaraan ek (’n vae) betekenis kan heg. Daar hoor ek een: “Pasop!”
Wat? doen ek oombliklik navraag. Dit word vir my in geradbraakte Engels verduidelik. Pasop means, Watch out. There is danger. Be careful.
Wel, kan jy nou meer! ’n Afrikaanse woord uit die hart van Afrika; op die tong van ’n persoon op haar eerste besoek aan Suider-Afrika? Dis nou ’n verrassing. Hoe het dit gebeur?
Die antwoord myns insiens lê in die musiek van Hugh Masekela in sy epiese gesang: “Stimela”. Daarin verduidelik hy hoedat Stimela (die trein) gevul was met mans van vele Afrikalande wat vir hulselwers ’n heenkome op die myne van Egoli en elders in Suid-Afrika kom soek het. Uit Angola, Zambië, Zimbabwe, Malawi, Mosambiek. Noem maar op.
By die werksplek aangekom wys die voorman aan elkeen die gevaarsones aan. Pasop, hierdie draad sal jou dood skok. Dra jou helmet. Pasop, die rots daarbo kan op jou kop val. Kom weg, daar kom die koekepan aan, pasop! Hierdie is plofstof. Dit sal jou na jou peetjie stuur so vinnig as jy kan sê pasop.
Wanneer die “migrant-workers” terugkeer
na ’n heimat vér van hier
neem hulle met hulle saam
die vrug van hul arbeid
en tog veel meer.
Met ’n besoek aan die rivier
word die kleintjie van die gevare vol gemaak
Pasop wat jy doen
Pasop, daar lê ’n krokodil
’n slang of skerpioen
Pasop die rivier is daar te diep.
Pasop!
Die olifant sal jou dood trap
en die donkie sal jou skop.
Van smôrens vroeg tot slaaptyd saans
Pasop!
Pasop in Afrikaans.
* Rubrieke, meningstukke, briewe en SMS’e deur lesers en meningvormers weerspieël nie noodwendig die siening van Republikein of Namibia Media Holdings (NMH) nie. As mediahuis onderskryf NMH die etiese kode vir Namibiese media, soos toegepas deur die Media-ombudsman.
Kommentaar
Republikein
Geen kommentaar is op hierdie artikel gelaat nie