'n Nalatenskap vir geslagte verewig

Een van Namibië se mees formidabele leiers, visioenêre staatsman en militêre strateeg wat ook ‘n geestelike leier vir sy mense was, is in ‘n galery opgeneem vir sy bydrae tot die stryd vir vryheid, waardigheid en selfbeskikking in Suidelike Afrika. Hendrik Witbooi is in die nuwe Galery van Leiers in Vryheidspark in Suid-Afrika opgeneem en is een van 48 leiers uit Suid-Afrika, Afrika en die globale gemeenskap wie se leierskap, waardes en opoffering die stryd vir menslikheid en vryheid gevorm het. Hendrik Witbooi was die eerste Afrika-leier, 'n Gaob van die |Khowesin Nama-volk, wat wapens opgeneem het teen Duitse imperialisme ter verdediging van Namibiese grond en territoriale integriteit. Gaob Hendrik Witbooi is in 1830 in Pella, Noord-Kaap, in die Kaapkolonie gebore.Sy pa was Gaob Moses Witbooi en sy oupa Gaob David Witbooi, wat die |Khowesin Nama van die Noord-Kaap na Namibië gelei het om by die Nama aan te sluit wat reeds hier was. Hendrik was ook die neef van Jonker Afrikaner van die Orlam Afrikaners wat Windhoe gestig het. Jonker Afrikaner was die seun van Jager Afrikaner en van die lang afstamming wat teruggaan na die Oude Ram Afrikaner van Tulbagh in die Wes-Kaap. Die |Khowesin-wortels gaan terug verder as die Noord-Kaapse Nama na die vlugtelingskiereiland Khoe by die Kaap die Goeie Hoop wat deur die Nama skuiling gegee is nadat hulle deur grondbesettings deur die Nederlandse koloniste op die vlug gedryf is.Hendrik het Lutherse sendingopleiding by die Duitse sendeling Johannes Olp ontvang en was goed vertroud met baie tale, insluitend sy moedertaal Nama Khoekhoegowab. Hy is verder onderrig by Rynse Sending- en Wesleyaanse Metodisteskole in Namibië, sowel as by die Wilberforce-instituut in Evaton, Suid-Afrika.In 1856 word hy as onderwyser op Keetmanshoop aangestel en in 1859 na Maltahöhe oorgeplaas. In 1865 keer hy na Gibeon terug. Op versoek van die gemeenskap om 'n kerk te bou, het Witbooi op 16 Mei 1884 noordwaarts getrek saam met 'n faksie van die |Khowesin-stam. Dit was teen die wense van sy pa Moses, wat gekant teen sy seun se planne gekant was. Soos blyk uit sy dagboeke, het Hendrik Witbooi steeds sy pa ten spyte van hul politieke verskille bewonder. Op 22 Februarie 1887 het Moses se hoofmededinger en sy onderhoof Paul Visser, hom laat doodmaak. Hendrik Witbooi het in 1888 die leierskap by Gibeon beklee, lank ná die dood van Jonker Afrikaner in 1861, wat 'n magstryd tussen die verskillende groepe vir opperhoofleierskap veroorsaak het. Uiteindelik het Hendrik Witbooi sy laaste hoofmededinger, Paul Visser wat sy pa vermoor het, verslaan. In Julie 1888 het hy die hoof van die |Khowesin-volk geword en vanuit hierdie posisie voortgegaan om ook ander Nama-sosiale groepe onder sy beheer te verenig. Teen 1890 het Hendrik Witbooi al sy briewe as 'Hoof van Groot Namakwaland', onderteken. Vanaf 1893 het hy en die Duitse besetters van Namibië begin bots, maar het 'n verdrag met die Duitsers gesluit wie se fokus in September 1894 na die Herero verskuif het.Sy leierskap is gekenmerk deur 'n vasberade poging om die Nama-stamme te verenig en hul soewereiniteit te beskerm. Witbooi het aanvanklik met die Duitse owerhede onderhandel en later 'n hewige weerstand teen koloniale oorheersing gelei. In 1904, nadat hy geweier het om hom aan die Duitse bewind te onderwerp, het hy die Nama-opstand gelei – 'n daad van buitengewone moed vir 'n 80-jarige leier. Hy het saam met sy soldate geveg totdat hy op 28 Oktober 1905 noodlottig gewond is. Sy laaste woorde, "Dit is genoeg. Die kinders het nou rus," bly 'n tydlose oproep tot vrede, beskerming en eenheid onder sy mense.Witbooi se uitgebreide korrespondensie – poëties, analities en polities skerpsinnig – onthul sy diepgaande begrip van koloniale mag, Afrika-bestuur en die morele fondamente van leierskap. Sy nalatenskap inspireer steeds Pan-Afrikaanse denke en anti-koloniale studie.Deur die uitstalling in Vryheidspark ontmoet besoekers Witbooi nie net as 'n militêre leier nie, maar ook as 'n denker, diplomaat, spirituele gids en 'n Afrika-intellektueel wie se lewe en geskrifte steeds oor die hele vasteland resoneer.Die Galery van Leiers is 'n binnenshuise uitstallingsruimte geleë aan die buitenste rand van die Vryheidspark-amfiteater. Bewustelik ontwerp met 'n afwaarts hellende betondak en vier dakvensters wat natuurlike lig in die vertrek laat instroom, skep die ruimte 'n reflektiewe en waardige omgewing wat by herinnering pas. Deur middel van foto’s, argiefmateriaal, oudiovisuele storievertelling en interaktiewe digitale kenmerke bied die uitstalling aan besoekers 'n roerende ontmoeting met die lewens, waardes en nalatenskappe van hierdie leiers.Geleë op Salvokop-heuwel in Pretoria, is Vryheidspark nie net 'n nasionale monument nie, maar ook 'n lewende doek waar argitektuur en erfenis saamvloei om die verhaal van Suid-Afrika se reis na vryheid te vertel. Elke baksteen, kurwe en klip binne die kompleks dra simboliese betekenis, doelbewus ontwerp om die gees van herinnering, versoening en nasiebou te beliggaam.Anders as konvensionele museums wat dikwels Westerse estetika afdwing, put Vryheidspark – bekend as //hapo, wat "'n droom" in Khoi beteken – uit inheemse kennisstelsels. Die organiese ontwerp weerspieël die natuurlike omgewing, met strukture wat lyk asof hulle uit die aarde verrys, wat die diep verbintenis tussen mense, land en spiritualiteit simboliseer. - henriette@republikein.com.na

'n Nalatenskap vir geslagte verewig

Kommentaar

Republikein 2025-12-12

Meld asseblief aan om kommentaar te lewer

'n Nalatenskap vir geslagte verewig

Kommentaar

Republikein 2025-12-12

Meld asseblief aan om kommentaar te lewer

Intekening vereis om toegang tot inhoud te kry. ×

MELD AAN

Advertensie

Intekening vereis om toegang tot inhoud te kry.