Groei en stagnasie in Namibiese skilderkuns (Deel 4)

Pedro Vorster – Die muwwe skilderkunstoneel word in 1975 geskud deur ’n dapper SWA Kunsvereniging-uitstalling. Abstrakte beeldhouwerk van die bekende Suid-Afrikaanse beeldhouer, Edoardo Villa, met grafiese werk van Sibiya, ook ’n Suid-Afrikaanse kunstenaar, word ten toon gestel in die Kunsvereniging se hoofgalery in Windhoek. Die plaaslike kunspubliek se teekoppies bewe so effe met verbasing, introspeksie en verwerping. Die uitstalling ontketen ’n flouerige debat in die media en word eufemisties as “stimulerend” beskryf.In die 20ste eeu het formele kunsonderriginstansies in Frankryk selde as vernuwende dryfkragte opgetree. In Namibië is dit net mooi andersom. Die missiel wat die geliefde landskaptema finaal sink, word deur vyf Windhoek-akademici gelanseer. Almal bied een of ander tyd klasse aan by die Skool van Kunste in Windhoek, later tot die “Akademie” herdoop.Die landskap is nou net een tematiese vertrekpunt en funksioneer nie meer as die oorheersende, enigste, volwaardige en ernstigste etiese onderwerp nie. Persoonlike visies van ’n innerlike lewe, globale metafore en eksperimentering met gemengde media verstel die kompasnaald in ’n liberale akademiese rigting.Francois de Necker (1944-2024), pottebakster Doreen Hildenhagen (1947-1988), Dimitrios Spirou, (1950-1984), beeldhoudster Dörte Berner (1942) en Hercules Viljoen (1957) swiep die selftevrede kunspubliek weg met hul, vir die destydse Namibië, gewaagde multimedia-uitstalling.Die talentvolle Herman Mbamba is ’n vreemde anomaliteit. Sy talent word gou plaaslik raakgesien en hy kry beurse, trek Noorwëe toe en is blykbaar verlore vir Namibiese kuns. Hierdie aanvanklike avant-garde-groep snoer die monde van die ou kritici wat nie openlik in ’n publieke tweegesprek met die akademici wou raak nie.Die kunstenaars word tentatief Groep 5 genoem, maar weer eens gryp die noodlot in wanneer Spirou in ’n motorongeluk sterf.Die oorblywende lede smelt nie voldoende saam nie en die groepvorming se anker word weer eens gehys.Eksperimentering met tema en medium oorstroom die toneel. Die bevryding van die landskap-onderwerp was lank uitstaande. Die visuele kunste is net-net bevry voor Suidwes.De Necker se skilderye is die hoofmas van die uitstalling. Sy werke rol die landskap oop in gekontroleerde kleurruimtelike areas. Die inspirasie is steeds die landskap, maar die hantering daarvan is besonders. Hy en Nico Roos het klas gegee in dieselfde departement in Pretoria en daar is ’n ietsie van elk in mekaar se vroeëre werke te sien.’n Student van Roos, Anita Steyn (1955), volg in die sleurstroom van die klomp. Sy is gefassineer deur die dinamiese Namibiese landskap en vertolk dit in stormagtige, energieke lyne in ’n sterk deurweekte palet. Haar unieke styl is egter net noodhulp vir die ou tema.Kartonafdrukke word gewoonlik gelaai met kultuurbeelde, simbolisme, herhalende kleure en vorms. Sommige beskou dit as die herkenbaarste Namibiese kunsvorm;Spirou het die saad van kartonafdrukke by Madisia (1954) gesaai. Hy ploeg so bedrewe daarmee hy kon later die tegniek vaardig aan jonger kunstenaars soos Ndasuunye Shikongeni (1971) en Peter Mwahalukange (1964) oordra.Eindelik kry die landskap sy regmatige plek as ’n onderwerp en is nie meer dié onderwerp vir uitdrukking nie. Die damwal bars en persoonlike sienings, intieme interne ervarings en spesiale metafore word losgelaat in die vrye vertolking van die wêreld soos deur die kunstenaar ervaar wat nou meerendeels die rol van gemeenskapsgewete oorneem. John Muafangejo pas weer eens gemaklik in hierdie kader.Die geïsoleeerde meerderheid van die koperspubliek is geskok en hou hul beursies toe, ten koste van kunstenaars uit eie bodem. Kommersiële kunshandelaars van die Republiek van Suid-Afrika (RSA) lees die tekens reg en soetsappige gemiddelde uitstallings van onbekende uitlandige kunstenaars kom doen die ronde gereël soos Tupperware-partytjies.Dit is onsinnig om die groot tematiese verandering van die skildersonderwerp aan voor-onafhanklikheidsvrese te koppel. In die groter vryheid van uitdrukking is dit vanselfsprekend dat die onsekerhede wat ’n nuwe politieke bestel bring, outomaties groter neerslag sou vind in die werke van ’n jonger, meer ontvanklike geslag kunstenaars.Tog is hier plaaslik geen sprake van skokkende revolusionêre weerstandskuns nie. Geen halssnoermoorde word deur Namibiese kunstenaars uitgebeeld nie. Die rapportering van onderdrukking word aan nuusfotograwe oorgelaat. Lees meer in deel 5.

Groei en stagnasie in Namibiese skilderkuns (Deel 4)

Kommentaar

Republikein 2025-12-18

Meld asseblief aan om kommentaar te lewer

Groei en stagnasie in Namibiese skilderkuns (Deel 4)

Kommentaar

Republikein 2025-12-18

Meld asseblief aan om kommentaar te lewer

Intekening vereis om toegang tot inhoud te kry. ×

MELD AAN

Advertensie

Intekening vereis om toegang tot inhoud te kry.