Die 'wat as’ van vanjaar se verkiesing

Die uitslag van gister se Nasionale Vergadering (NV)- en presidensiële verkiesing, wat waarnemers voorspel die naaste betwis sal wees in die land se geskiedenis, kan Namibië se bestuurstrukture skud.Dit sal veral die geval wees indien daar nie volslae wenners in een van die verkiesings na vore tree nie. Verskeie onlangse sienings dui daarop dat Swapo die verkiesing sal wen, maar met marges laer as dié van 2019 toe die party die tweederdemeerderheid in die parlement verloor het en wat die party die afgelope 30 jaar sedert 1994 beklee het.Ander is van mening dat Swapo die parlement sal verloor midde ’n verwagte toename deur die nuwelinge die Independent Patriots for Change (IPC) en die jeuggesentreerde Affirmative Repositioning (AR). Swapo se presidentskandidaat, Netumbo Nandi-Ndaitwah, sal egter seëvier. Uitslae van die onlangse spesiale stemmery deur lede van die veiligheidsmagte, seevaarders en Namibiërs in die buiteland, het gewys dat Nandi-Ndaitwah beter as haar eie party presteer.Scenario 1: Wat as daar geen presidensiële wenner is nie?Namibië gebruik die meerderheidstemstelsel wat bepaal dat ’n wenner – veral in die presidensiële stemmery – meer as 50% van die stemme moet kry. Dit is in stryd met die meervoudigheidstemstelsel wat sommige lande gebruik, waar die wenner die individu is wat die meeste stemme ontvang. Dit kan beteken dat daardie genomineerde as wenner aangewys kan word met byvoorbeeld slegs 33% van die stemme.As niemand meer as 50% in gister se verkiesing behaal nie, sal ’n tweede ronde stemmery, slegs vir die presidensiële posisie, uitgeroep word tussen die kandidaat met die meeste stemme en die een wat tweede gekom het. “Dit is slegs ’n wedloop tussen die toptwee-kandidate,” het ’n universiteitsakademikus gesê wat anoniem wou bly. Graham Hopwood, die uitvoerende direkteur van die Instituut vir Openbare Beleidsnavorsing (IPPR), het die kieswet aangehaal en gesê ’n tweede ronde van stemmery vir die presidensiële verkiesing moet binne 60 dae vanaf die datum van die oorspronklike verkiesing plaasvind. In hierdie geval sou dit beteken dat hierdie verkiesing teen die einde van Januarie 2025 byeengeroep word.Scenario 2: Swapo wen die presidentskap, maar verloor die parlement.Met spesiale stemuitslae van twee weke gelede wat toon dat Nandi-Ndaitwah beter as Swapo vaar, is daar opregte vrees dat die regerende party dalk sal sukkel om ’n parlementêre meerderheid te wen. Dit is in stryd met 2019 se finale uitslae wat gesorg het dat Swapo 65% van die stemme verower het, terwyl sy presidentskandidaat – wyle Hage Geingob – slegs 56% in die presidensiële wedloop kon behaal.Sou Swapo nie sy parlementêre meerderheid in die NV behou nie, sê die politieke wetenskaplike Rui Tyitende die party kan vinnig beweeg om een van die kleiner opposisiepartye as sy koalisievennoot in te neem om die vereiste meerderheid te behaal.“Een van die maniere om dit te doen sal wees om ’n niestrategiese ministeriële posisie aan die leier van daardie party te bied, om hulle te lok om deel van die koalisie te vorm,” het Tyitende gister op Network TV gesê.“Die opposisie is te gefragmenteerd in hierdie verkiesing, en dit kan enige kans vir hulle ontspoor om saam te werk om Swapo in die minderheid te hou. “Dié verkiesing gaan meer oor 2029, waar jy verwag dat Swapo selfs ’n groter uitdaging in die gesig staar – maar net as die opposisie verenig is om byvoorbeeld een presidentskandidaat te steun,” het hy bygevoeg.Scenario 3: ’n Opposisiekandidaat wen die presidentskap, Swapo wen die parlement.As ’n opposisieleier die presidentskap wen, maar hul party het nie meerderheidsetels in die NV gewen nie, sal hulle met ’n ernstige magstekort regeer.Trouens, hoofstuk 5 van die Namibiese Grondwet bepaal dat ’n president uit sy amp onthef sal word indien ’n tweederdemeerderheid van al die lede van die NV, bevestig deur ’n tweederdemeerderheid van al die lede van die Nasionale Raad (NR), ’n resolusie aanvaar wat die president aankla op grond daarvan dat hy of sy skuldig was aan ’n oortreding van die Grondwet of skuldig is aan ’n ernstige oortreding van die wette van die land of andersins skuldig is aan sulke growwe wangedrag of onbeholpenheid wat hom of haar ongeskik maak om die amp van president met waardigheid te beklee en te eer.As Swapo in beheer van die wetgewer is, kan die moontlikheid om daaraan te werk om ’n president uit ’n opposisieparty te verwyder, nie uitgesluit word nie. Net soos dit moontlik is dat ’n Swapo-staatshoof wie se party in ’n parlementêre minderheid is, dieselfde bedreiging in die gesig staar.Scenario 4: ’n Opposisiekoalisie in die parlement.As Swapo sy parlementêre meerderheid verloor, sal die opposisie – wat deur sy gefragmenteerde setels die meerderheid het – dalk hierdie scenario wil formaliseer deur ’n koalisie te vorm wat dan as een dominante eenheid verklaar sal word om enige vooruitgang deur Swapo af te weer.Dit sal herinner aan hoe die opposisiepartye in 2020 gesamentlik tien setels in die Windhoekse munisipale raad gewen het, vergeleke met Swapo se vyf. Sommige opposisiepartye het destyds ’n eenheid gevorm, dit “die progressiewe magte” gedoop wat vir ’n tydperk oorheersing van die raad gehad het, voordat binnegevegte dit in mekaar laat tuimel het. Dit het daartoe aanleiding gegee dat Swapo nou die burgemeestersetel het en die meeste van die bestuurskomitee beheer. Nadat hy in 2019 nie daarin geslaag het om ’n tweederdemeerderheid in die parlement te kon kry nie, het die polities-ingestelde Geingob vinnig beweeg om die president van die National Unity Democratic Organisation (Nudo), Ester Muijangue, die adjunkminister van gesondheid te maak. Dit is beskou as ’n stap om Swapo ’n gedempte tweederdemeerderheid te gee, met die hoop dat Muinjangue saam met Swapo sal stem oor groot kwessies in die parlement, indien die behoefte sou ontstaan. Dieselfde deuntjie kan hierdie keer weer speel indien dit nodig is. Dit sou dwaas van die opposisie wees om, sou hulle in die meerderheid wees, net af en toe saam te werk, eerder as om mekaar in ’n formidabele blok toe te sluit wat Swapo kan terugstoot oor sleutelbesluite in die parlement. #NamibiaDecides2024– republikein@republikein.com.na

Die 'wat as’ van vanjaar se verkiesing

Kommentaar

Republikein 2025-12-19

Meld asseblief aan om kommentaar te lewer

Die 'wat as’ van vanjaar se verkiesing

Kommentaar

Republikein 2025-12-19

Meld asseblief aan om kommentaar te lewer

Intekening vereis om toegang tot inhoud te kry. ×

MELD AAN

Advertensie

Intekening vereis om toegang tot inhoud te kry.