Wêreldpersvryheidsdag vandag gevier

Ronelle Rademeyer - Die bevordering van ‘n onafhanklike en vrye pers word vandag gevier teen die agtergrond van minstens 55 joernaliste wat reeds weens die koronavirussiekte (Covid-19) gesterf het nadat hulle die siekte in die uitvoering van hul taak opgedoen het, asook die belangrike stryd teen die “infodemie” wat met die pandemie gepaard gaan.
Daarmee saam staar mediahuise erge finansiële krisisse in die gesig.
Me. Audrey Azouly, direkteur-generaal van die Verenigde Nasies (VN) se organisasie vir onderwys, wetenskap en kultuur (Unesco), het ter viering van Wêreldpersvryheidsdag klem gelê op die noodsaaklikheid van betroubare inligting in hierdie krisistyd. “In 'n tyd waarin ons bekommerd en onseker is oor die Covid-19-pandemie, is gratis inligting noodsaaklik om ons te help om hierdie krisis te verstaan, daaroor na te dink en dit te oorkom. Ons moet die wesenlike belang van inligting in hierdie situasie in ag neem: Om die publiek in te lig, beteken dat elkeen die geleentheid het om die siekte te bekamp deur toepaslike praktyke toe te pas.
“Dit is die rede waarom Unesco met die res van die VN-familie saamwerk om die 'infodemie' van gerugte en waninligting wat die pandemie vererger en lewens in gevaar stel, te beveg.”
Azouly sê die buitengewone aard van die huidige omstandighede verhoog die druk op joernaliste. Die voortslepende krisis verhoog ook die ekonomiese onsekerheid vir joernaliste. “Verhoogde digitalisering en dalende advertensie-inkomste kan koerante uiteindelik dwing om hul werksaamhede te verminder of te staak, en sodoende gemeenskappe van 'n ander perspektief op die wêreld te ontneem; van 'n fokus wat nodig is vir die uiteenlopende opinie. In 'n wêreld wat onderling diep afhanklik soos hierdie krisis aan ons bewys het, is die bedreiging of aanval op die pluraliteit en vryheid van die pers en die veiligheid van joernaliste, vir ons almal ‘n bedreiging,” sê sy.
In die twee maande van 1 Maart tot 1 Mei, is 55 joernaliste in 23 lande aan Covid-19 dood, het die nuusagentskap AFP die naweek berig.
Volgens AFP waarsku die organisasie Press Emblem Campaign (PEC) joernaliste is baie blootgestel aangesien hulle moet voortgaan om mense in te lig deur na hospitale te gaan en met dokters en verpleegkundiges, spesialiste, politieke leiers, wetenskaplikes en pasiënte onderhoude te voer.
Die tema van die vieringe vandag is joernalistiek sonder vrees of guns. Die subtemas is onder meer die veiligheid van joernaliste en onafhanklike en professionele joernalistiek vry van politieke en kommersiële invloede.
Wêreldpersvryheidsdag gedenk die aanvaarding op 3 Mei 1991 van die Deklarasie van Windhoek vir die bevordering van ’n onafhanklike en pluralistiese pers. Dit het by die Safari Hotel in Windhoek geskied. Namibië se veteraan-joernalis en media-aktivis Gwen Lister het ‘n groot rol hierin gespeel.
Op 29 April daardie jaar het 63 joernaliste van 38 lande van reg oor Afrika asook 23 waarnemers van lidlande van die VN, drie interregeringsinstansies, 22 nie-regeringsorganisasies en drie organisasies van die VN in Windhoek saamgetrek en vier dae later die geskiedkundige dokument aanvaar.
Die saamtrek is deur Unesco saam met die VN se ontwikkelingsprogram (UNDP), die Internasionale Federasie van Koerantuitgewers, die Internasionale Federasie van Joernaliste en die Internasionale Persinstituut gereël.
Prof. Lizette Rabe, hoogleraar in joernalistiek aan die Universiteit Stellenbosch, het Donderdag in ‘n onderhoud met Kletskompas, Republikein se aktualiteitsprogram op Facebook, gesê in die literatuur word dié deklarasie die “grand daddy” van persvryheid genoem.
“Hoekom is dit so belangrik? Want sonder onafhanklike joernalistiek is daar nie ‘n demokrasie in ‘n land nie,” het sy gesê.