‘Ons dra rééds by tot regstellende aksie’

Elvira Hattingh – Die moontlikheid bestaan dat boerderye dalk uitgesluit sal word as dit by die Nuwe Raamwerk vir Gelyke Ekonomiese Bemagtiging (NEEEB) kom, omrede dié sektor reeds in die vorm van grondbelasting tot regstellende aksie bydra.

Boonop mag dit wees dat boerderye as besighede te klein gaan wees dat NEEEB vir hulle sal geld.

Mnr. Phil van Schalkwyk, wat namens die Namibië Landbou-unie en die landbousektor voorleggings tydens verskeie konsultasiesessies by die kantoor van die eerste minister gemaak het, sê egter al sou plase kwytgeskeld word, is landbou se probleme met NEEEB steeds nie heeltemal opgelos nie.

“NEEEB sal die koste, doeltreffendheid en moontlikhede vir nuwe beleggings van besighede beïnvloed. Sou dit op ander besighede binne die landbou-waardeketting van toepassing wees waar ons dienste en produkte moet koop en verkoop, beteken dit landbouprodusente sal uiteindelik net weer uit hul eie sak vir NEEEB moet opdok,” het hy gesê.

VOORLEGGING

Van Schalkwyk het tydens die afgelope Namibië Landbou-unie (NLU) se jaarkongres vroeër dié maand gesê hy is optimisties oor die vooruitsig dat ekstensiewe boerderye en wildboerderye dalk van die NEEB-vereistes kwytgeskeld sal word. Tog bly dit ’n bekommernis, juis omdat die winsgewendheid van boerderye in Namibië onder ernstige druk verkeer.

“Ons het die konsep probeer tuisbring dat besighede, soos trofeejag, boerderye en wildboerdery anders as normale besighede is en het na twee feite verwys.

“Die eerste is dat as gevolg van die ekstensiewe omgewing waarbinne ons boer, daar geweldige groot risiko’s is, wat beteken gedeelde eienaarskap en aandeelhouding gaan baie moeilik wees. Hoe gaan mense sonder geld by dié besighede inkoop en dan lenings by wyse van dividende terugbetaal?

“Ons het ook gesê in Namibië is kommersiële boerderye die enigste nywerheid wat reeds by wyse van wetgewing gereguleer word om regstellende aksie toe te pas en verwys na die feit dat ons grondbelasting moet betaal, wat gebruik word om voorheen benadeeldes te help om grond te koop.

“Ons het voorgestel dat ons heeltemal van die NEEEB-vereistes kwytgeskeld moet word en na my mening was daar ’n groot aanvaarding daarvan,” het Van Schalkwyk gesê.

Hy het ook gevra dat ’n minimale drempel ingestel word vir watter grootte besighede NEEEB-vereistes moet geld.

“In die geval van regstellende aksie, moet jy byvoorbeeld eers 25 werkers hê voor dit op jou besigheid van toepassing is. Dié oorwegings sal nog in ’n latere stadium kom, maar ek is ook optimisties dat dit in hierdie geval optimistiese vooruitsigte vir boerderye inhou,” het Van Schalkwyk gesê.

NLU SE STANDPUNT

Die NLU-president, mnr. Ryno van der Merwe, het gesê die NLU beskou NEEEB as een van die grootste verrassings ná 26 jaar se onafhanklikheid.

“Ons standpunt is soos volg: In sy huidige vorm is NEEEB totaal onaanvaarbaar en onuitvoerbaar. Dit sal ook nie sy doel bereik nie,” het hy gesê.

Volgens hom het die NLU gevolglik ’n komitee gestig wat standpunt teenoor NEEEB ingeneem het en verskeie voorleggings daaroor opgestel en voorgelê het.

Die landbou-unie het dus baie sterk standpunt hierteen ingeneem.

Volgens mnr. Sakkie Coetzee, die NLU se uitvoerende hoof, het die NLU sy insette oor NEEEB deur middel van twee kanale oorgedra. Hy het gesê mnr. Danie van Vuuren, hoofbeampte van die Landbou Werkgewersvereniging (LWV) by die NLU, het sy saak saam met die Namibiese Werkgewersfederasie (NEF) gestel.

“Die NLU het ook op hul eie insette op 30 April by die kantoor van die eerste minister gelewer. Daarna het ons ook individuele konsultasies op 4 Augustus bygewoon, waar die NLU deur Van Schalkwyk verteenwoordig is.

“Meer as 120 voorleggings of besware is deur die regering aangehoor, wat die druk op hom verhoog. Die NLU het egter nie net beswaar aangeteken nie, maar ook positiewe voorstelle gemaak, wat insluit dat eerder na ekonomiese groei gekyk behoort te word. Nog ’n voorstel was dat navorsing gedoen behoort te word oor die stand van sake as dit kom by die betrokkenheid van voorheen benadeeldes in die ekonomie en die redes vir armoede en ongelykhede.

“Ons het byvoorbeeld gevra of NEEEB konstitusioneel korrek is en of daar nie reeds geleenthede binne die bestande wetgewing en beleide is om die doelstelling van NEEEB te bereik nie. Ons het voorgestel dat NEEEB deur ’n inklusiewe konsultasieproses gefasiliteer moet word,” het Coetzee gesê.

POSITIEWE VERWIKKELINGE

“Aanvanklik was daar geen ruimte vir die bespreking van die konsep nie. Die voorsitter van die kommissie op regshervorming en ontwikkeling het op die eerste vergadering die konsepwet aan ons voorgelê en net gesê ons moet na onderskeie artikels kyk, maar intussen het hulle die toegewing gemaak dat daar ook na die konsep gekyk kan word.”

Van Schalkwyk sê verwikkelinge soos hiérdie stem hom positief oor die regering en konsultasies wat aangegaan word.

“Ek is baie optimisties, want groot onderhandelinge en gesprekvoering vind daagliks plaas en selfs groot navorsingstukke word van stapel getuur. Dit dui op positiewe klemverskuiwings, waar die kabinet se besluit oor wetgewing en beleide nie meer ’n onverskuifbare vuurtoring is nie. Gesprekvoering word aan die gang gesit waar ons daaroor kan onderhandel en verdere navorsing en ondersoek daaroor doen,” het hy gesê.